Στις 20 Οκτωβρίου 1827, οι συμμαχικές Δυνάμεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας αποφάσισαν να επέμβουν και να δώσουν τέλος στο μαρτύριο των υπόδουλων Ελλήνων, οι οποίοι υπέφεραν από τις επεκτατικές διαθέσεις του Ιμπραήμ Πασά. Η κατάσταση στην επαναστημένη Ελλάδα είχε επιδεινωθεί από το 1825 μετά την απόβαση στην Πελοπόννησο του αιγυπτιακού στρατού. Το γεγονός αυτό θορύβισε τις μεγάλες Δυνάμεις αναγκάζωντάς τες να ασχοληθούν με το ελληνικό πρόβλημα. Η νευραλγικής σημασίας θέση της Ελλάδας κίνησε το ενδιαφέρον τους. Ο πρέσβης της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη, Κάνινγκ, κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες προκειμένου να αναλάβει η χώρα του την πρωτοβουλία για τη διευθέτηση του ζητήματος. Οι προσπάθειές του προσέκρουσαν στο πρωτόκολλο της Πετρούπολης. Οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονταν καθώς η Αυστρία προσπαθούσε να ματαιώσει την αγγλορωσική συμφωνία.

Η Γαλλία αναλαμβάνει πρωτοβουλία και τον Ιανουάριο του 1827 υπέβαλε στην κρίση της Αγγλίας σχέδιο συνθήκης για την ειρήνευση στην Ελλάδα, χωρίς όμως να προβλέπει τρόπους εξαναγκασμού αποδοχής από τους Τούρκους. Μετά από ένα μήνα και την εκδήλωση του ρωσικού ενδιαφέροντος, η οποία απειλούσε να διαταρράξει την ισορροπία, αλλά και κυρίως εξαιτίας της αδιαλλαξίας της Πύλης ανάγκασε τις προστάτιδες Δυνάμεις ότι η διπλωματία δεν θα επιφέρει αποτελέσματα. Καθοριστικής σημασίας ήταν και οι διπλωματικές προσπάθειες του Ιωάννη Καποδίστρια, ιδίως πρς τον τσάρο Αλέξανδρο της Ρωσίας. Τον Ιούλιο του 1827 ο ναύαρχος Κόδριγκτον λαμβάνει οδηγίες περί μέτρων κατά του οθωμανικού στόλου οι οποίες όμως δε θα καταλήξουν σε εχθροπραξίες. Οι τρεις δυνάμεις επιθυμούσαν ειρηνικό διακανονισμό.

Στις 16 Οκτωβρίου 1827 ο Κόδριγκτον έλαβε νεώτερες οδηγίες οι οποίες μεταξύ άλλων ανέφεραν: " Όσο για τα τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία, που βρίσκονται τώρα στα λιμάνια του Ναυαρίνου και της Μεθώνης και που θα επιμείνουν εκεί, θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο επίθεσης". Αν και οι εχθροί υπερτερούσαν αριθμητικά οι καταστροφές που δέχθηκαν ήταν αντίστροφα δυσανάλογες.

Κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις τιμούν πέρα από την ηγεσία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, οι πρέσβεις του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

Οι εκδηλώσεις διαρκούν δυο ημέρες και πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται για να τις παρακολουθήσει.

Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος αποτελούνταν από 3 μεγάλα πλοία, 24 φρεγάτες και άλλα μικρότερα. Συνολικά 89 σκάφη και 41 μεταγωγικά, από τα οποία τα 8 ήταν αυστριακά. Αρχηγός των Τούρκων ήταν ο Ταχήρ Μπέης και των Αιγυπτίων ο Μουσταφάς μπέης κι ο Μωχαρέμ μπέης. Η συμμαχική δύναμη ήταν πολύ μικρότερη: 12 βρετανικά πλοία, συγκεκριμένα τα: "Asia" (ναυαρχίδα), "Genoa", "Albion", "Darmouth", "Cabrian", "Glasgow", Talbot", "Rose", "Mosquito", "Brisk", "Philomel" και "Hind", 8 ρωσικά, τα: "Azov" (ναυαρχίδα), "Ezekiel", "Cangut", "Aleksandr", "Provornoy", "Elena", "Konstantin" και "Kastor" και 7 γαλλικά: "Sirene" (ναυαρχίδα), "Scipion", "Trident", "Breslaw", "Armide", "Daphne" και "Alkyone". Επικεφαλής όλων των δυνάμεων των συμμάχων ήταν ο Κόδριγκτον, που έφερε τον βαθμό του αντιναυάρχου, καθώς οι Δεριγνί και Χέιδεν ήταν υποναύαρχοι.

Επικεφαλής όλων των δυνάμεων των συμμάχων ήταν ο Κόδριγκτον, που έφερε τον βαθμό του αντιναυάρχου, καθώς οι Δεριγνί και Χέιδεν ήταν υποναύαρχοι.

Το μεσημέρι της 8ης Οκτωβρίου οι δύο αντίπαλοι στόλοι είχαν πάρει τις τελικές θέσεις τους. Η ατμόσφαιρα ήταν πολύ ηλεκτρισμένη, όταν ένα εχθρικό πυρπολικό πλησίασε πολύ κοντά στο πλοίο "Darmouth" και ο κυβερνήτης του Φέλοους έστειλε μια βάρκα με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Φίτσροϊ και λίγους άνδρες για να ζητήσουν από το πλήρωμα του πυρπολικού να απομακρυνθεί. Το πλήρωμα όμως σκότωσε τον υποπλοίαρχο και μερικούς άνδρες! Ο Φέλοους έστειλε άλλο πλοιάριο για να απομακρύνει το πυρπολικό και διέταξε να ανταποδώσουν από το "Darmouth" τα πυρά προς τους αντιπάλους. Ταυτόχρονα, η γαλλική ναυαρχίδα "Sirene" χτυπήθηκε από την αιγυπτιακή φρεγάτα "Εσμίνα" και η "Asia" δέχθηκε τα πυρά της τουρκικής ναυαρχίδας. Ο Κόδριγκτον έστειλε αντιπροσωπεία στους Αιγύπτιους για να τους αναφέρει ότι δεν ήταν σκοπός τους να συγκρουστούν μαζί τους, αλλά να τους αναγκάσουν να επιστρέψουν στις βάσεις τους. Οι μεν Τούρκοι στα Δαρδανέλια και οι Αιγύπτιοι στην Αλεξάνδρεια.

Οι Αιγύπτιοι χωρίς κανένα λόγο, σκότωσαν τον Έλληνα πλοηγό του Κόδριγκτον Πέτρο Μικέλη, έναν από τους απεσταλμένους. Ο Πέτρος Μικέλης ήταν πιθανότατα ο μόνος Έλληνας που σκοτώθηκε στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Αμέσως από την "Asia" άρχισαν κανονιοβολισμοί προς την αιγυπτιακή ναυαρχίδα, που είχαν ως αποτέλεσμα τη βύθισή της. Ακολούθησαν σφοδρά πυρά εκατέρωθεν. Γύρω στις 3 μ.μ. έφτασε κι ο ρωσικός στόλος, που ως τότε βρισκόταν πιο πίσω. Η άφιξή του προκάλεσε ενθουσιασμό στους άνδρες των συμμάχων. Γύρω στις 6 μ.μ. τα πάντα είχαν τελειώσει. Οι σύμμαχοι είχαν θριαμβεύσει! Από τα 89 πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου τα 60 είχαν βυθιστεί ή καταστραφεί, 15 είχαν ριχθεί στα αβαθή του Κόλπου του Ναβαρίνου έχοντας υποστεί μεγάλες ζημιές και μόλις 14, υπό τον Ιμπραήμ, έφυγαν αλώβητα και έφτασαν μετά από 2 μήνες στην Αλεξάνδρεια. Οι νεκροί των Τούρκων και των Αιγυπτίων υπολογίζονται σε 6.000. Από τα συμμαχικά πλοία δεν βυθίστηκε κανένα, μόνο ορισμένα, όπως η "Asia" υπέστησαν μεγάλες ή μικρότερες ζημιές.

272 Άγγλοι, 185 Γάλλοι και 198 Ρώσοι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Η "ψυχή" της μεγάλης νίκης των συμμάχων ήταν ο Βρετανός ναύαρχος Έντουαρντ Κόδριγκτον (1770-1851). Είχε διακριθεί και στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (1805) ως κυβερνήτης του πολεμικού πλοίου "Orion" . Αργότερα συμμετείχε στις επιχειρήσεις των Άγγλων στη Μεσόγειο, συνεργαζόμενος με τους Ισπανούς εναντίον των Γάλλων (με τους οποίους ήταν σύμμαχος στο Ναβαρίνο). Το 1821 έγινε αντιναύαρχος και το 1826 διορίστηκε αρχηγός της αγγλικής μοίρας στη Μεσόγειο.

Κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις τιμούν πέρα από την ηγεσία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, οι πρέσβεις του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

Οι εκδηλώσεις διαρκούν δυο ημέρες και πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται για να τις παρακολουθήσει.

Από το 2017, και την 190ή επέτειο, το αποκορύφωμα των εορτασμών αποτελεί η Αναπαράσταση της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, με συμμετοχή πραγματικών ιστιοφόρων, συμμετοχή δεκάδων εθελοντών, και την ανατίναξη ομοιώματος της Ναυαρχίδας του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου.